Sản lượng tôm nuôi toàn cầu bị ảnh hưởng do chi phí sản xuất tăng cao và doanh thu không thể bù đắp.
Trong 6 tháng đầu năm 2023, sản lượng tôm nuôi toàn cầu bị ảnh hưởng do chi phí sản xuất tăng cao và doanh thu không thể bù đắp, giá xuất xưởng và giá nhập khẩu giảm. Mặc dù xu hướng giá tôm luôn thấp nhưng vẫn không kích thích được sự tăng trưởng tiêu thụ tại các thị trường truyền thống phương Tây cũng như tại Nhật Bản và Úc.
Nguồn cung
Ở hầu hết các khu vực châu Á, mùa nuôi tôm thường bắt đầu vào tháng 2/tháng 3. Thu hoạch trong nửa đầu năm nay duy trì ở mức thấp đến trung bình. Sản lượng tôm chân trắng nuôi ở Ecuador vẫn ổn định trong nửa đầu năm 2023 với mục tiêu sản xuất cả năm là 1,5 triệu tấn (+15% so với năm trước).
Thương mại quốc tế
Thương mại tôm trong nửa đầu năm 2023 được đặc trưng bởi lượng nhập khẩu ở Trung Quốc cao kỷ lục, vượt mốc nửa triệu tấn, nhưng nhu cầu tiêu dùng và nhập khẩu ở các thị trường phía Tây là Bắc Mỹ và Châu Âu đều giảm. Nhập khẩu cũng giảm ở Nhật Bản và Úc.
Các nước nuôi tôm cũng nhập khẩu tôm nguyên liệu để đảm bảo cung ứng tốt cho các nhà máy chế biến. Trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2023, nhập khẩu tôm nguyên liệu đông lạnh ở Thái Lan tăng gấp đôi lên 15.000 tấn để bù đắp cho sản lượng tôm trong nước giảm. Ước tính nhập khẩu của Việt Nam xấp xỉ 31.000 tấn trong giai đoạn này, chủ yếu nhập khẩu từ Ấn Độ.
Xuất khẩu
Trong giai đoạn đánh giá từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2023, Ecuador, nhà cung cấp tôm hàng đầu trên thị trường quốc tế, đã xuất khẩu 295.518 tấn (+24%) với giá trị đạt 1.617 triệu USD. Mức tăng giá trị thấp hơn mức tăng khối lượng, giá trị chỉ tăng 5% do giá tôm trên toàn thế giới giảm. Trung Quốc là thị trường hàng đầu của Ecuador trong giai đoạn này với thị phần chiếm 64% trong tổng lượng xuất khẩu của Ecuador (tăng so với 56% của năm trước).
Tổng xuất khẩu của Ấn Độ cũng tăng trong quý đầu tiên của năm 2023 nhờ doanh số bán hàng sang Trung Quốc, Việt Nam và Nhật Bản tăng; trong khi đó, xuất khẩu sang thị trường hàng đầu của Ấn Độ là Mỹ lại giảm xuống.
Nhập khẩu
Nhìn chung, nền kinh tế toàn cầu đang suy yếu cùng với lạm phát trên toàn thế giới. Trong quý 1 năm 2023, nhu cầu tiêu dùng tôm suy yếu, đặc biệt tại các thị trường phương Tây. Trong giai đoạn này, tổng nhập khẩu của 5 thị trường hàng đầu (Mỹ, Trung Quốc, Liên minh châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc) giảm 21% so với cùng kỳ năm trước, chỉ đạt 675.000 tấn. Trong nhóm 5 thị trường hàng đầu về nhập khẩu thì duy nhất có thị trường Trung Quốc là tăng lượng nhập khẩu tôm trong giai đoạn này.
Dữ liệu sơ bộ từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2023 cũng thể hiện việc Trung Quốc đã trở thành nước nhập khẩu tôm hàng đầu trên thị trường toàn cầu với lượng nhập khẩu tăng 46,5% so với cùng kỳ năm 2022, đạt 538.430 tấn. Trong 6 tháng đầu năm 2023, nhập khẩu vào Mỹ, Liên minh Châu Âu, Nhật Bản và nhiều thị trường truyền thống khác đều giảm so với cùng kỳ năm ngoái.
Trung Quốc
Kể từ quý 1 năm 2023, Trung Quốc đã thống lĩnh vị trí là quốc gia nhập khẩu hàng đầu trên thị trường tôm toàn cầu. Trong giai đoạn này, nhập khẩu tăng 33,5% so với cùng kỳ năm trước, đạt 254.230 tấn.
3 tháng đầu năm 2023, Ecuador là nhà cung cấp tôm hàng đầu cho thị trường Trung Quốc với nguồn cung tăng 43% so với cùng kỳ năm ngoái; chiếm 70% thị phần tôm nhập khẩu vào Trung Quốc (tương đương với 179.015 tấn). Trong giai đoạn này, nhập khẩu tôm nguyên đầu từ Ecuador đã tăng gấp 3 lần, đạt 30.000 tấn.
Ấn Độ là nhà cung cấp lớn thứ hai cho thị trường Trung Quốc, chiếm 10% thị phần nhập khẩu tôm của Trung Quốc, tiếp theo là Canada, Argentina và Thái Lan. Nhập khẩu từ Canada giảm 2,6% trong 3 tháng đầu năm 2023. Trái lại, đối với Argentina thì nhập khẩu tôm của Trung Quốc từ quốc gia này đã tăng lên đáng kể (+205% đạt 6.950 tấn). Nguồn cung cũng tăng từ Thái Lan (+16,7% lên 5.470 tấn) và chủ yếu bao gồm tôm nguyên đầu. Nhập khẩu từ Ả Rập Saudi cũng tăng tới 231% đạt 4.745 tấn.
Nhập khẩu mạnh tiếp tục ở Trung Quốc trong quý 2 năm 2023 khi nhập khẩu trong 6 tháng đầu năm vượt quá 500.000 tấn (cụ thể là tăng 46,5%; đạt 538.430 tấn) với nguồn cung tăng từ Ecuador, Ấn Độ, Argentina, Canada, Thái Lan và Ả Rập Saudi. Tuy nhiên, nhập khẩu từ Việt Nam lại giảm 73%.
Mỹ
Tôm vẫn là loài hải sản được người Mỹ ưa chuộng nhất. Một nghiên cứu do Viện Thủy sản Quốc gia thực hiện với dữ liệu năm 2021 cho thấy mức tiêu thụ tôm bình quân đầu người tăng gần 1 pound so với năm trước đó, đạt ở mức 2,67 kg.
Tuy nhiên, số liệu nhập khẩu tính đến hết tháng 3/2023 cho thấy, tổng lượng tôm nhập khẩu vào thị trường Mỹ đã ghi nhận 11 tháng liên tiếp giảm. So với cùng kỳ năm 2022, lũy kế nhập khẩu trong quý 1 năm 2023 thấp hơn 18,3% đạt 180.915 tấn, bao gồm 66.920 tấn tôm nguyên vỏ, 82.925 tấn tôm bỏ vỏ, 14.300 tấn tôm tẩm bột và 23.875 tấn tôm giá trị gia tăng/chế biến thuộc mã HS 1605.
Nhập khẩu tôm của Mỹ thể hiện sự giảm sút đối với tất cả các loại sản phẩm và từ mọi nguồn cung (ngoại trừ nguồn cung từ Ecuador). Ấn Độ vẫn là nhà cung cấp hàng đầu cho thị trường Mỹ nhưng xuất khẩu sang thị trường này đã giảm 17,7%. Bên cạnh đó, dữ liệu sơ bộ từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2023 cho thấy nhập khẩu tôm vào Mỹ giảm 18% với các nguồn cung từ châu Á và châu Mỹ Latinh.
EU
Bị ảnh hưởng bởi lạm phát cao, nhu cầu tiêu dùng tôm trên toàn châu Âu năm 2023 suy yếu ở kênh thương mại bán lẻ và nhà hàng so với năm 2022. Nhập khẩu trong quý 1 và quý 2 đều giảm trên toàn bộ thị trường rộng lớn Liên minh Châu Âu bất chấp xu hướng giá giảm sâu trên thị trường thủy sản quốc tế.
Trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2023, nhập khẩu tại Liên minh châu Âu giảm 11,65% xuống 179.330 tấn so với cùng kỳ năm trước. Trong số 5 thị trường hàng đầu thì Tây Ban Nha và Ý có khối lượng nhập khẩu tôm không ổn định như năm ngoái; lượng tôm nhập khẩu giảm ở Pháp, Đan Mạch và Đức. Nhập khẩu vào Hà Lan giảm 28% do nhu cầu tiêu thụ tôm tại các thị trường EU suy yếu.
So với năm 2022, nhập khẩu từ các nguồn ngoài EU đã giảm 2,4% đạt 162.767 tấn. Trong số các nguồn cung cấp hàng đầu, nhập khẩu của EU khá ổn định từ Ecuador và Argentina nhưng giảm từ Ấn Độ, Việt Nam và Bangladesh.
Các quốc gia châu Âu khác
Tại Vương quốc Anh và Bắc Ireland, nhập khẩu trong quý 1 năm 2023 suy yếu so với năm trước (-14,7%; 16.565 tấn) với nguồn cung giảm từ Việt Nam, Ấn Độ và Ecuador nhưng nhập khẩu tăng từ Iceland và Bangladesh. Đặc biệt có đến 40% lượng nhập khẩu này là các sản phẩm tôm giá trị gia tăng.
Tại Liên bang Nga, nhập khẩu tôm phục hồi nhẹ trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2023 đạt ở mức 16.000 tấn và tăng đáng kể vào tháng 6, đạt 31.715 tấn (+180%) do nhu cầu tăng mạnh trong những tháng mùa hè.
Trong quý đầu tiên của năm 2023, nhu cầu tôm vẫn yếu ở thị trường Thụy Sĩ với lượng nhập khẩu giảm (- 13%; 1.935 tấn).
Nhật Bản
Nhu cầu tiêu dùng tôm vẫn gây thất vọng ở Nhật Bản bất chấp việc quốc gia này cho phép mở cửa kinh doanh thương mại nhà hàng. Tổng nhập khẩu tôm trong quý 1 năm 2023 đạt mức thấp nhất trong vòng 5 năm gần đây, chỉ đạt 41.925 tấn với nhập khẩu tôm giá trị gia tăng giảm mạnh so với cùng kỳ năm ngoái (-17%; 12.645 tấn).
Các quốc gia Châu Á - Thái Bình Dương
Tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, nhập khẩu tôm tăng trong quý đầu tiên của năm 2023. Hồng Kông tăng 6% đạt 10.600 tấn và Malaysia tăng 29% đạt 11.400 tấn; nhưng lượng nhập khẩu tôm vào Úc giảm (-20% xuống 7.371 tấn). Tại thị trường các nước Đông Nam Á, nhu cầu tôm tươi vẫn ổn định với mức giá ổn định.
Giá cả
Tháng 6 năm 2023, giá tôm chân trắng cỡ 60 con/kg giảm xuống mức thấp kỷ lục - chỉ 3,83 USD ở Việt Nam, 2,88 USD ở Ấn Độ, 3,62 USD ở Indonesia và 2,20 USD ở Ecuador.
Từ giữa năm 2023, trên thị trường quốc tế, giá tôm đông lạnh đã ngừng giảm nhưng vẫn chưa tăng đủ để nông dân châu Á gia tăng sản lượng tôm nuôi trong nửa cuối năm.
Tại Mỹ, giá bán buôn tôm đang “ổn định ở mức thấp”. Mặc dù nhập khẩu tôm của Mỹ đã giảm trong mấy tháng liên tục nhưng có vẻ như lượng tôm tồn kho vẫn còn khá lớn (với các mặt hàng tôm đến từ nhiều nguồn cung khác nhau với nhiều kích cỡ). Cùng với đó, lãi suất đang tăng; Số lượng kho lạnh sẵn có không nhiều, giá kho lạnh tăng cao. Niềm tin của người tiêu dùng giảm ảnh hưởng đến giá cả của các nguồn cung tôm cho thị trường Mỹ. Thậm chí, các nhà phân tích kinh tế vẫn không đoán biết được là giá có thể tiếp tục giảm thêm bao nhiêu trước khi một số người nuôi tôm quyết định không thả tôm nữa.
Tại Argentina, giá tôm giảm 0,1 EUR/kg trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 8 năm 2023 đối với tất cả các cỡ (trừ cỡ lớn, giá vẫn ổn định). Tôm cỡ lớn (từ 10-20 con/kg) được bán với giá cao hơn 0,8 EUR/kg so với cỡ tiếp theo (20-30 con/kg).
Dự báo
Sản lượng tôm nuôi ở châu Á dự kiến sẽ giảm trong nửa cuối năm 2023 do nhu cầu từ các thị trường lớn ở phương Tây vẫn yếu và giá chào bán của người mua thấp hơn chi phí sản xuất của người nuôi. Mặt khác, Ecuador, nước sản xuất và xuất khẩu tôm thẻ chân trắng hàng đầu thế giới, vẫn tiếp tục theo đuổi mục tiêu sản xuất 1,5 triệu tấn vào năm 2023. Xuất khẩu hàng tháng sang Trung Quốc, thị trường nhập khẩu tôm hàng đầu của Ecuador, đã tăng trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 7 năm 2023 bất chấp việc giá thấp hơn so với những năm trước.
Trong nửa đầu năm 2023, thương mại tôm quốc tế vẫn yếu ngay cả khi tôm được bán ra với mức giá thấp hơn so với năm 2022. Ngoại trừ Trung Quốc có lượng nhập khẩu tăng; còn lại hầu như nhập khẩu giảm ở tất cả các thị trường Bắc Mỹ và châu Âu do ảnh hưởng của lạm phát và nhu cầu tiêu thụ giảm đối với các mặt hàng thủy sản cao cấp (trong đó có tôm).
Tiêu thụ tôm được ước đoán sẽ tăng mạnh trong lĩnh vực khách sạn, nhà hàng và dịch vụ ăn uống (HORECA) tại Trung Quốc vào dịp Trung thu và Tuần lễ Vàng từ ngày 29 tháng 9 đến ngày 8 tháng 10 năm 2023. Du lịch nội địa đã trở lại như mức 2019 và thị trường này vẫn duy trì quy mô lớn về dự trữ tôm nhập khẩu để phục vụ cho các giai đoạn nhu cầu tiêu thụ tôm tăng. Trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 7 năm 2023, nhập khẩu tôm vào Trung Quốc đạt 632.550 tấn, cao hơn 46% so với cùng kỳ năm trước.
Mỹ không còn là một trong những động lực chính trong thương mại tôm quốc tế. Đồng thời, một số nhà phân tích đã đánh giá thời điểm khó khăn phía trước có thể sẽ ảnh hưởng đến thị trường tôm. Nếu nhu cầu giảm và xu hướng nhập khẩu tăng thì áp lực giảm giá bán buôn của Mỹ có thể được ghi nhận trong ngắn hạn. Với thị trường chứng khoán suy giảm, giá nhiên liệu tăng mạnh, lạm phát và chi phí dịch vụ hậu cần tăng, thị trường tiêu dùng nhất định sẽ bị ảnh hưởng vì tôm là mặt hàng thủy sản cao cấp, không thể chi tiền mua hàng ngày.
Tỷ lệ lạm phát cao làm giảm nhu cầu của người tiêu dùng châu Âu đối với các loại hải sản phổ biến nhưng đắt tiền như tôm. Không giống như các năm trước, trong năm 2023 này, nhu cầu tiêu thụ tôm của các quốc gia Châu Âu trong suốt mùa hè tại kênh HORECA (khách sạn, nhà hàng, dịch vụ ăn uống) đã suy yếu.
Tại Nhật Bản, nhu cầu tiêu thụ tôm khó có thể được cải thiện trước giai đoạn tiêu thụ cao vào cuối năm nay, cụ thể là giai đoạn cuối tháng 12 năm 2023/đầu tháng 1 năm 2024.
Tổng Cục Thủy Sản
